ریشه و معنی استراتژی چیست؟ بررسی رایج‌ترین تعاریف استراتژی

کلمه استراتژی از اصطلاحات نظامی گرفته شده است و امروزه در دنیای کسب و کارها نیز استفاده می‌شود. نویسندگان مختلفی درباره استراتژی کسب و کار، نظرات مختلفی را بیان کرده‌اند و زمانی که نظرات افراد متفاوت را بررسی می‌کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که نمی‌توان به راحتی مفهوم استراتژی را از لحاظ نظامی را با مفهوم استراتژی از لحاظ کسب و کار، سازگار کنیم. در دنیای کسب و کار مانند دنیای نظامی، استراتژی بین سیاست و تاکتیک ارتباط برقرار کرده و پل خواهد زد. همان‌گونه که در شکل شماره ۱ مشاهده می‌کنید، استراتژی و تاکتیک به همراه یکدیگر، شکاف میان مقاصد و راه‌ها را پر می‌کند. در این پست قصد داریم، بعد از بررسی تعاریف مختلف از معنی استراتژی، مفهوم واضح و روشنی از استراتژی را بیان کنیم.

مهم‌ترین تعاریف رایج از مفهوم استراتژی

استراتژی از ریشه کلمه یونانی Strategia به معنی” عمومیت” بر گرفته شده است. در امور نظامی، استراتژی اغلب به مانور نیروها در موقعیت‌شان قبل از اینکه دشمن به آنجا برسد، اطلاق می‌شود. به عبارتی ساده‌تر استراتژی اغلب به معنای این است که نیروها در موقعیت‌شان قبل از اینکه دشمن به آنجا برسد، حضور داشته باشند. با این دید، استراتژی به مفهوم استقرار نیروها است. هنگامی که دشمن وارد میدان جنگ می‌شود، توجه به تاکتیک معطوف می‌شود. در اینجا به کارگیری نیروها مد نظر است. کافی است حال” منابع” را جایگزین” نیروها” بکنید و مفهوم استراتژی را به دنیای کسب و کار ببرید.

کارل فون کلاوزویتس اندیشمند نظامی روس معتقد است که جنگ ادامه روابط سیاسی از طریق راه‌های دیگر است. استراتژی به راه‌هایی که سیاست تحت تاثیر قرار می‌گیرد نیز اطلاق می‌شود. با توجه اینکه استراتژی نظامی، مربوط به چندین هزار سال قبل است، می‌توان گفت که بررسی مفهوم استراتژی از دیدگان نظامی، کار معقولی به نظر می‌رسد.

کارل فون کلاوزویتس اندیشمند نظامی روس معتقد است که جنگ ادامه روابط سیاسی از طریق راه‌های دیگر است، استراتژی به راه‌هایی که سیاست تحت تاثیر قرار می‌گیرد نیز اطلاق می‌شود. با در نظر گرفتن منبع نظامی چند صد ساله استراتژی، بررسی استراتژی از دیدگاه نظامی کار معقولی به نظر می‌رسد. یکی از بهترین منابع برای بررسی استراتژی نظامی سخنان و نظرات بیسل لیدل هارت(B. H. Liddell Hart) می‌باشد.

بیسل لیدل هارت مورخ نظامی، استراتژیست جنگی بریتانیایی بود. لیدل هارت در دو جنگ جهانی حضور داشت و از طرفداران جنگ‌های مکانیزه‌ای بود و نظریات وی تاثیر مهمی در تکامل جنگ‌های زهی داشت.

معنی استراتژی از نگاه بیسل لیدل هارت

Liddell Hart در کتابش، جنگ‌ها را از زمان یونان باستان تا جنگ جهانی دوم مورد بررسی قرار داده است. او بیان می‌کند که تعریف کلازویتس از معنی استراتژی به این صورت است که “هنر به کارگیری جنگ‌ها به عنوان راهی برای بدست آوردن سلاح جنگ” به طور جدی از این منظر که چنین دیدگاهی از استراتژی برای نفوذ بر سیاست و ایجاد جنگ به عنوان تنها راه رسیدن به اهداف استفاده شده است، دچار نقص است. Liddell Hart بیان می‌کند که کلازویتس بعدتر این نقص‌ها را تصدیق کرده و پس از آن به چیزی که او به عنوان تعریف هوشمندانه‌تر از استراتژی توسط مولتک بیان شده بود، اشاره کرده است: “سازگاری عملی راه‌ها تحت اختیار یک ژنرال برای رسیدن به هدف مورد نظر.”

با جمع بندی مرور جامع او از جنگ‌ها، سیاست، استراتژی و تاکتیک‌ها، وی به این تعریف کوتاه از استراتژی دست یافته است: “هنر توزیع و اعمال راه‌های نظامی برای دست یابی به اهداف سیاسی.” حذف کلمه “نظامی” از تعریف Hart، استخراج مفهوم استراتژی برای دنیای کسب و کار را آسان‌تر می‌سازد. این امر ما را به سمت یکی از افرادی که به عنوان پدر برنامه ریزی استراتژیک دنیای کسب و کار شناخته می‌شود، سوق می‌دهد: جرج استینر.

معنی استراتژی با توجه به گفته‌های جرج استینر

جرج استینر، یک پروفسور در زمینه مدیریت و یکی از موسسان The California Management Review، عموماً یک دید اساسی در منشاء و توسعه برنامه ریزی استراتژیک در نظر گرفته است. کتاب او، یعنی برنامه ریزی استراتژیک، تقریباً به عنوان کتاب انجیل در این زمینه مشهور است. اما استینر زحمت تعریف استراتژی را به جز در نکات انتهایی کتاب به خود نداده است. در این قسمت او بیان می‌کند که استراتژی از طریق کاری که یک فرد برای مواجهه با حرکات کنونی یا پیش بینی شده رقیبانش انجام می‌دهد، به ادبیات کسب و کار وارد شده است. استینر هم‌چنین خاطر نشان می‌کند که در دنیای کسب و کار توافق کمی در خصوص معنی استراتژی وجود دارد. برخی از تعاریف مورد استفاده که استینر از آن‌ها یاد کرده است، به شرح زیر است:

• استراتژی چیزی است که مدیران ارشد انجام می‌دهند و دارای اهمیت ویژه‌ای برای سازمان است.
• استراتژی به تصمیمات اساسی هدایتی و جهت دهنده اطلاق می‌شود که مختص اهداف و ماموریت‌ها است.
• استراتژی شامل فعالیت‌های مهم مورد نیاز برای شناختن این جهت‌ها است.
• استراتژی به این سوال پاسخ می‌دهد که: سازمان چه کاری باید انجام دهد؟
• استراتژی به این سوال پاسخ می‌دهد که: اهدافی که به دنبال آن‌ها هستیم چیست و چگونه باید به آن‌ها برسیم؟

استینر در سال ۱۹۷۹، تقریباً در میانه ظهور برنامه ریزی استراتژیک، فعالیت می‌کرد. شاید ابهام درباره استراتژی مربوط به افول برنامه ریزی استراتژیک در اواخر دهه ۱۹۸۰ باشد. ظهور و افت متعاقب برنامه ریزی استراتژیک ما را به فردی  به نام هنری میزبرگ می‌رساند.

معنی استراتژی با توجه به گفته‌های هنری میزبرگ

هنری میزبرگ در کتاب ۱۹۹۴ اش، ظهور و افول برنامه ریزی استراتژیک، بیان می‌کند که افراد از “استراتژی” در چندین راه متفاوت استفاده می‌کنند که اکثر آن‌ها به صورت زیر هستند:

• استراتژی یک طرح است، یک “چگونگی”، راهی برای رسیدن از اینجا به آنجا.
• استراتژی یک الگو از فعالیت‌ها در طول زمان است؛ برای مثال، شرکتی که مرتباً محصولات بسیار گران قیمت را به بازار عرضه می‌کند، از یک استراتژی “شیک و گران” استفاده می‌کند.
• استراتژی یک موقعیت است؛ یعنی تصمیمات را برای ارائه محصولات یا خدمات ویژه در بازارهای خاص بازتاب می‌دهد.
• استراتژی یک دیدگاه است، یعنی بینش و راستا.

میزبرگ بیان می‌کند که استراتژی در طول زمان با رسیدن اهداف به هم و تشکیل یک واقعیت در حال تغییر، ظاهر می‌شود. بنابراین، یک شخص ممکن است با یک دیدگاه شروع کرده، به این نتیجه برسد که می‌خواهد به یک موقعیت مشخصی برسد و این امر از طریق یک برنامه ریزی با دقت با خروجی نهایی صورت می‌گیرد و استراتژی در قالب الگویی مشهود در تصمیمات و فعالیت‌ها در طول زمان بازتاب می‌نماید. این الگو در تصمیمات و فعالیت‌ها، چیزی که میزبرگ “تحقق یافته”  یا استراتژی در حال ظهور می‌نامد را تعریف می‌نماید.

نوع شناسی میزبرگ که در نوشته‌های اولیه سایر افرادی که در رابطه با استراتژی در دنیای کسب و کار بحث کرده‌اند، تایید شده است؛ به خصوص کنث اندروز، یک پروفسور دانشکده کسب و کار دانشگاه هاروارد و ادیتور چندین ساله ژورنال کسب و کار هاروارد.